Trong quan niệm quen thuộc của nhiều người, chỉ cần đi ngủ sau 23 giờ là được xem là thức khuya. Tuy nhiên, cách hiểu này chưa hoàn toàn chính xác. Theo các chuyên gia, “thức khuya” nên được định nghĩa là không ngủ trong khung thời gian ngủ sinh học mà cơ thể đã quen thuộc, chứ không phải dựa vào một mốc giờ cố định.
Bác sĩ Quách Hề Hằng - Giám đốc kiêm Bác sĩ trưởng của Trung tâm Y học Giấc ngủ tại Bệnh viện Triều Dương Bắc Kinh - Đại học Y khoa Thủ đô cho biết, vấn đề cốt lõi của việc thức khuya nằm ở thói quen ngủ không đều đặn, chứ không chỉ đơn thuần là thời gian đi ngủ muộn. Người có thói quen đi ngủ lúc 22 giờ mà kéo dài đến nửa đêm mới ngủ thì được xem là đang thức khuya. Nhưng với người vốn quen ngủ vào 1 giờ sáng, việc chìm vào giấc ngủ đúng thời điểm này lại hoàn toàn bình thường.
Theo bà Ôn Hinh, cán bộ Khoa Y học cổ truyền - Phục hồi chức năng, Bệnh viện Hội Chữ thập đỏ Nam Ninh (Quảng Tây, Trung Quốc), quan điểm truyền thống cho rằng “ngủ sau 23 giờ là thức khuya” không phù hợp với đặc điểm sinh lý của từng nhóm tuổi. Bà khẳng định nhu cầu ngủ của con người thay đổi rõ rệt theo từng giai đoạn cuộc đời, do đó khó có thể áp dụng một tiêu chuẩn chung cho tất cả.
Nhóm thanh thiếu niên thường cần từ 8-10 giờ ngủ mỗi ngày. Đặc biệt, quá trình tiết melatonin - hormone giúp gây buồn ngủ - đạt đỉnh muộn hơn người trưởng thành khoảng 2 giờ. Đây là lý do khiến độ tuổi này thường thích ngủ muộn và dậy muộn. Việc ngủ lúc 0-1 giờ sáng đối với thanh thiếu niên là hoàn toàn phù hợp với đồng hồ sinh học.
Bác sĩ Quách Hề Hằng - chuyên gia về y học hô hấp và giấc ngủ tại Trung Quốc
Ở người trên 65 tuổi, tuyến tùng bị vôi hóa dẫn đến lượng melatonin giảm xuống chỉ còn khoảng 1/3 so với thời trẻ. Điều này khiến họ buồn ngủ sớm và thường thức giấc nhiều lần trong đêm. Với nhóm này, ngủ sau 23 giờ có thể đã được xem là thức khuya và gây ảnh hưởng sức khỏe.
Những khác biệt này cho thấy không thể dùng một mốc giờ duy nhất để xác định ai đó có đang thức khuya hay không. Ngoài yếu tố tuổi tác, các chuyên gia cho biết mỗi cá nhân còn sở hữu một kiểu đồng hồ sinh học riêng. Thông thường có ba dạng:
1. Kiểu “chim sơn ca”: Ngủ sớm - dậy sớm
Những người thuộc nhóm này dễ buồn ngủ từ 21-22 giờ và có thể tỉnh giấc trước 6 giờ sáng. Nếu họ đi ngủ sau 23 giờ, hiệu suất làm việc ngày hôm sau sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt. Do vậy, chỉ cần ngủ muộn hơn thói quen khoảng một giờ cũng được xem là thức khuya.
2. Kiểu “cú đêm”: Tỉnh táo nhất vào ban đêm
Ngược lại, nhóm “cú đêm” thường chỉ bắt đầu buồn ngủ vào khoảng 1-2 giờ sáng. Nhiều người làm nghề sáng tạo, nghiên cứu hay nghệ thuật thuộc nhóm này. Miễn là họ ngủ đủ 7-8 giờ và duy trì giấc ngủ đều đặn, việc ngủ vào rạng sáng không gây hại đáng kể và cũng không thể coi là thức khuya theo nghĩa tiêu cực.
3. Kiểu trung tính: Chiếm đa số
Đa phần mọi người thuộc nhóm này, với giờ ngủ phổ biến từ 22-24 giờ và thức dậy lúc 7-8 giờ sáng. Nhịp sinh học khá linh hoạt nhưng vẫn cần duy trì thói quen ổn định để đảm bảo chất lượng giấc ngủ.
Ngoài thời điểm đi ngủ, thời lượng và chất lượng giấc ngủ cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Người trưởng thành thường cần từ 7 đến 8 giờ ngủ mỗi đêm, nhưng thực tế có người chỉ cần 5-6 giờ vẫn cảm thấy khỏe mạnh, trong khi có người phải ngủ 9-10 giờ mới đủ.
Tiêu chí then chốt để nhận biết một giấc ngủ có chất lượng hay không chính là cảm giác sau khi thức dậy. Nếu cơ thể tỉnh táo, tinh thần ổn định và khả năng tập trung tốt, nghĩa là giấc ngủ đang đáp ứng nhu cầu thật sự. Ngược lại, cảm giác mệt mỏi, thiếu tập trung và buồn ngủ kéo dài cho thấy giấc ngủ chưa đạt chất lượng, dù bạn có đi ngủ sớm.
Dù không có một tiêu chuẩn thống nhất về khái niệm “thức khuya”, các chuyên gia đều khẳng định rằng việc thường xuyên đi ngủ muộn hơn nhịp sinh học tự nhiên của bản thân sẽ gây hại cho cơ thể. Hậu quả có thể là rối loạn nội tiết, suy giảm miễn dịch, tăng nguy cơ bệnh mạn tính, rối loạn cảm xúc, giảm trí nhớ và giảm hiệu suất lao động. Vì vậy, điều quan trọng nhất không nằm ở việc tuân thủ giờ ngủ giống người khác, mà là hiểu rõ nhịp sinh học của chính mình, biết cơ thể cần gì và duy trì thói quen ngủ đều đặn.
(Theo Xinhua, CCTV)
Hoặc