Đỗ đen từ lâu là nguyên liệu quen thuộc trong cả ẩm thực lẫn Đông y, thường được dùng để nấu chè, làm nước uống giải nhiệt trong mùa hè. Với vị ngọt, tính hàn, đỗ đen tác dụng thanh nhiệt, bổ huyết, lợi tiểu, tăng cường chức năng thận và hỗ trợ tiêu hóa.
Theo Lương y Nguyễn Trung Hái, Phó Chủ tịch Hội đồng khoa học Trung ương Hội Đông y Việt Nam, không phải ai cũng thích hợp sử dụng đỗ đen thường xuyên, bởi trong một số trường hợp, nó có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn.
Đỗ đen tốt cho sức khỏe nhưng không phải ai cũng nên dùng (Ảnh minh họa)
Người có cơ địa hư hàn, tức là thể trạng yếu, hay lạnh tay chân, sợ gió lạnh, tiêu hóa kém không nên ăn nhiều đỗ đen. Lương y Nguyễn Trung Hái khuyến cáo: “Đỗ đen tính mát, dùng thường xuyên sẽ khiến hệ tiêu hóa bị lạnh, dẫn đến đầy hơi, tiêu chảy, mệt mỏi”.
Phụ nữ mang thai và cho con bú nên ăn đỗ đen ở mức độ vừa phải, bởi đỗ đen có thể làm lạnh bụng, ảnh hưởng đến tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng. Ngoài ra, trẻ em dưới 3 tuổi cũng không nên uống nước đỗ đen hàng ngày vì dễ gây đầy bụng, làm giảm hấp thu sắt, dẫn đến thiếu máu hoặc suy dinh dưỡng nếu dùng kéo dài.
Đặc biệt, người có vấn đề về dạ dày như viêm loét, trào ngược cũng nên hạn chế món này trong khẩu phần ăn. Ngoài ra, người có bệnh lý về thận, đặc biệt là suy thận ở mức độ vừa đến nặng, cần kiểm soát kỹ lượng kali trong thực đơn hàng ngày. Đỗ đen chứa nhiều kali, khi cơ thể không đào thải tốt có thể gây tăng kali máu, ảnh hưởng đến nhịp tim và huyết áp.
Để sử dụng đỗ đen đúng cách, bạn nên ngâm đỗ đen trước khi nấu và nấu chín kỹ để giảm bớt các chất cản trở tiêu hóa. Những người có bệnh gout, hàm lượng axit uric cao cũng nên hạn chế đỗ đen vì chứa purin có thể làm bệnh nặng hơn. Mỗi tuần, chỉ nên dùng 1–2 lần với lượng vừa đủ, tránh dùng như nước uống thay thế hoàn toàn cho nước lọc.
Một điều cần lưu ý nữa là đỗ đen sống hoặc nấu chưa kỹ chứa một số hợp chất chống hấp thu dinh dưỡng như phytates, ảnh hưởng đến việc hấp thu kẽm, sắt và canxi.
"Dù là thực phẩm quý giá, nhưng đỗ đen chỉ phát huy công dụng tốt khi dùng đúng người, đúng liều và đúng cách. Việc thanh lọc cơ thể bằng đỗ đen cần đi kèm với chế độ ăn uống, vận động và nghỉ ngơi hợp lý để đảm bảo cân bằng cho sức khỏe", Lương y Nguyễn Trung Hái nói.
Hoặc