Với sản lượng khoảng 5 triệu tấn mỗi năm, cám gạo – loại phụ phẩm tưởng chừng chỉ dùng làm thức ăn chăn nuôi – đang dần khẳng định vị thế là một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu tiềm năng của Việt Nam.
Đặc biệt, nếu cám gạo gắn với chế biến sâu, mặt hàng này hoàn toàn có thể trở thành mũi nhọn xuất khẩu mới, mang lại giá trị gia tăng lớn cho ngành lúa gạo.
Xuất khẩu tăng mạnh, chiếm lĩnh thị trường Trung Quốc
Theo số liệu của VietnamPlus và VietnamBiz vào năm 2022, trong 4 tháng đầu năm này, Trung Quốc đã nhập khẩu khoảng 213.021 tấn cám gạo và phụ phẩm ngũ cốc từ Việt Nam, trị giá 86,4 triệu USD – gấp đôi về khối lượng và 2,1 lần về giá trị so với cùng kỳ năm 2021. Trước đó, trong năm 2021, Việt Nam đã xuất khẩu tổng cộng 444.268 tấn sang Trung Quốc, tăng hơn 2 lần so với năm 2020.
Hiện nay, Việt Nam là quốc gia dẫn đầu thế giới về xuất khẩu cám gạo và phụ phẩm ngũ cốc sang Trung Quốc, chiếm trên 90% tổng lượng nhập khẩu của nước này.
Cám gạo (ảnh minh hoạ).
Dù chưa có thống kê đầy đủ về thị trường cám gạo toàn cầu, nhiều chuyên gia ước tính giá trị ngành này có thể đạt hàng chục tỷ USD, nhờ sự bùng nổ ở các phân khúc liên quan. Ví như, thị trường dầu cám gạo toàn cầu được định giá khoảng 7,86 tỷ USD vào năm 2023 và dự báo đạt 18,35 tỷ USD vào năm 2032, với tốc độ tăng trưởng hàng năm gần 10%. Trong khi đó, thị trường bã cám gạo đã tách dầu cũng đạt giá trị 916,5 triệu USD năm 2023, dự kiến tăng lên 1,31 tỷ USD vào năm 2031.
Với những dự đoán trên của các chuyên gia mở ra cơ hội lớn cho ngành xuất khẩu cám gạo của việt Nam.
Cám gạo không còn là “phụ phẩm”
Trước đây, cám gạo chủ yếu dùng trong nước làm thức ăn chăn nuôi thô sơ hoặc bị bỏ đi. Nhưng nay, với nhu cầu tăng cao từ Trung Quốc và các nước châu Á, giá trị của cám gạo đã tăng gấp 2–3 lần, thậm chí nội địa có lúc lên tới 8.900 đồng/kg vào năm 2022.
Việt Nam tận dụng phụ phẩm này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả kinh tế ngành lúa gạo vốn lệ thuộc vào xuất khẩu gạo thô mà còn góp phần thúc đẩy mô hình nông nghiệp tuần hoàn, giảm lãng phí và ô nhiễm.
Không chỉ dùng làm thức ăn chăn nuôi, cám gạo còn được khai thác như nguyên liệu trong các ngành công nghiệp khác như thực phẩm, mỹ phẩm và dược liệu (tại các quốc gia Hà Lan, Pháp, Đức.
Cám gạo chiết ly: Sản phẩm chủ lực
Nổi bật trong nhóm này là cám gạo chiết ly – sản phẩm được tạo ra từ công nghệ tách chiết dầu, chất xơ, protein và các vi chất quý như gamma-oryzanol, phytosterol, tocopherol, vitamin nhóm B, E. Đây là dòng sản phẩm có giá trị cao, đang được Trung Quốc đưa vào danh mục mặt hàng trọng điểm trong Nghị định thư mới ký với Việt Nam ngày 15/4/2024.
Cám gạo chiết ly hiện được xử lý bằng các công nghệ hiện đại (enzyme, dung môi sinh học hoặc cơ học), hướng đến phân khúc chế biến sâu và tiêu dùng cao cấp.
Việc ký kết Nghị định thư giữa Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) về kiểm dịch và tiêu chuẩn chất lượng đối với cám gạo xuất khẩu đánh dấu một bước ngoặt quan trọng. Theo đó, các yêu cầu cụ thể bao gồm:
- Không chứa sinh vật gây hại, không sử dụng GMO chưa được phê duyệt.
- Đáp ứng tiêu chuẩn vệ sinh chăn nuôi GB13078.
- Kiểm soát chặt chẽ nấm mốc, Salmonella, kim loại nặng…
- Bao bì và phương tiện vận chuyển phải vệ sinh, khử trùng, ghi nhãn rõ ràng (bằng tiếng Trung – Anh).
- Mỗi lô hàng cần giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật (ISPM 12) và công bố vệ sinh an toàn.
- Định kỳ kiểm tra mỗi 3 tháng. Lô không đạt sẽ bị đình chỉ và xử lý khắc phục.
Trước khi có nghị định thư, phần lớn cám gạo Việt Nam xuất sang Trung Quốc qua tiểu ngạch, chất lượng không được kiểm định nghiêm ngặt, giá trị thấp.
Sự phát triển mạnh mẽ của ngành cám gạo xuất khẩu đang tạo ra cú hích cho ngành lúa gạo Việt Nam, giúp tăng giá trị toàn chuỗi sản xuất, mở rộng ngành công nghiệp phụ trợ và chế biến sâu.
Cám gạo từ “phụ phẩm” nay đã trở thành “mỏ vàng” của ngành nông nghiệp. Không chỉ giúp đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu, nó còn mở đường cho chuyển đổi sang mô hình nông nghiệp bền vững, công nghệ cao, ít phát thải, với tiềm năng thâm nhập các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, EU.
Hoặc