“Một đứa trẻ sẽ trở thành ai trong tương lai, đôi khi chỉ cần nghe cách cha mẹ gọi chúng mỗi ngày là đủ đoán được”. Đó là lời chia sẻ của cô giáo Trương Lệ Hoa, người có hơn 25 năm giảng dạy tại một trường tiểu học ở Hàng Châu, Trung Quốc.
Với sự quan sát hàng nghìn học sinh từng đi qua quãng đời đứng lớp, cô rút ra một điều tưởng chừng đơn giản: ngôn ngữ cha mẹ sử dụng để gọi con hằng ngày chính là “tấm gương” phản chiếu tương lai của trẻ.
Theo cô Trương, mỗi ngày đứa trẻ nghe cha mẹ gọi tên mình hàng chục, thậm chí hàng trăm lần. “Đó không chỉ là cách để cha mẹ thu hút sự chú ý của con, mà là một cách gán nhãn vô hình, từng chút một định hình cách trẻ nhìn nhận chính mình,” cô nói.
Ảnh minh họa
Trong các cuộc họp phụ huynh, cô thường chú ý đến cách các bậc cha mẹ gọi con khi trao đổi. Có người thì nhẹ nhàng:
- “Tiểu Du ngoan lắm, mấy hôm nay học hành tiến bộ.”
- “An An, con lại đây chào cô đi con.”
Nhưng cũng có không ít phụ huynh quát tháo:
“Thằng nhóc này nghịch như giặc, khổ tôi!”
“Con này lì lắm, bảo học thì chơi, bảo ăn thì khóc”.
“Mày mà không làm bài, tao sẽ phạt nặng!”
Từ những lời nói đó, cô Trương có thể cảm nhận được nội tâm đứa trẻ. Những học sinh bị gọi bằng lời nặng nề, thô tục thường thiếu tự tin, hay phòng thủ, hoặc ngược lại là nổi loạn, dễ xung đột.
Bên cạnh đó, việc bị gắn nhãn với với những lời tiêu cực như “sao con kém quá”, “thằng này hư lắm” sẽ hình thành sự tự ti, sợ sai, không dám thử thách, thậm chí từ bỏ luôn việc cố gắng trong trẻ.
Trong khi đó, học sinh được gọi bằng tên thân mật, có tình cảm thường thể hiện được cá tính nhưng vẫn biết tôn trọng người khác.
Lấy ví dụ cụ thể, cô Trương kể về một học sinh cũ, tên là Tiểu Cương. Khi còn học lớp 2, cậu thường bị mẹ gọi là “đồ ngốc”, “nhóc vô dụng”, “chỉ làm xấu mặt bố mẹ”. Cô giáo từng nhiều lần trao đổi, mong mẹ cậu thay đổi cách xưng hô. Nhưng người mẹ bảo: “Tôi nói cho nó sợ, chứ yêu thì vẫn yêu chứ!”
Kết quả là khi lên lớp 5, Tiểu Cương không dám xung phong bất kỳ hoạt động nào. Mỗi khi bị cô hỏi bài, cậu chỉ lắp bắp vài từ, ánh mắt lảng tránh, thậm chí còn cười trừ như một cơ chế tự vệ.
Ngược lại, một học sinh khác là Hứa Phi. Dù không học giỏi nhưng luôn mạnh dạn, chủ động học hỏi. Khi cô Trương hỏi mẹ em bí quyết, người mẹ chỉ cười: “Tôi chỉ gọi con bằng cái tên của nó. Không so sánh, không chê bai, và luôn nói: ‘Phi là đứa trẻ chăm chỉ, mẹ tin con sẽ làm được”.
“Tôi không yêu cầu phụ huynh phải gọi con bằng những lời có cánh. Chỉ cần gọi đúng tên, dùng lời lịch sự, và thể hiện sự tôn trọng đã là bước đầu gieo mầm cho một đứa trẻ tự tin và có nhân cách”, cô Trương chia sẻ.
Thậm chí, trong các buổi tư vấn phụ huynh, cô Trương nhiều lần bày tỏ: Cha mẹ cần tôn trọng con bắt đầu từ cách gọi tên chúng, bằng tất cả lòng trân trọng, nâng đỡ và niềm tin. Có thể, một tiếng gọi đúng mực hôm nay là nền tảng cho một công dân trưởng thành, tự tin và có trách nhiệm trong tương lai.
Ảnh minh họa
Cô Trương kể từng gặp nhiều phụ huynh gọi con bằng tên thật đi kèm vai trò, như “chị cả Lệ gương mẫu”, “anh Khải nhớ làm gương cho em nhé” thường nuôi dưỡng được ý thức trách nhiệm và sự trưởng thành sớm ở trẻ.
“Tôi từng có học sinh tên là Tống Vũ. Cậu bé luôn được bố mẹ gọi là ‘anh Vũ’ dù là con một. Ban đầu tôi thắc mắc, sau mới hiểu, đó là cách bố mẹ rèn cho con cảm giác mình phải biết cư xử như một người lớn. Và quả thực, Vũ là học sinh lớp 4 mà luôn tự giác học tập, biết nhường nhịn bạn bè và có tinh thần lãnh đạo rất rõ,” cô Trương kể.
Hoặc