Đầu cơ và hoảng loạn khi thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ

Phố Wall năm 1929. Ảnh: Mediadrumimages

Theo Wall Street Journal, cho đến nay, cuộc khủng hoảng thị trường chứng khoán năm 1929 vẫn là một trong những cột mốc để các nhà sử học phân chia lịch sử phát triển của thế giới trong thế kỷ 20. Trước thời kỳ đó, kinh tế thế giới phát triển sôi động và đời sống ghi nhận nhiều bước tiến tích cực.

Nhưng từ những năm 1930, cuộc sống trở nên khó khăn hơn. Một số người đã vẽ một đường thẳng từ vụ sụp đổ thị trường chứng khoán Mỹ năm 1929 đến cuộc Đại suy thoái toàn cầu, sự trỗi dậy của Đức Quốc xã và sự bùng nổ của Thế chiến II.

Góc khuất của vụ sụp đổ thị trường

Nhưng hệ luỵ của năm 1929 không chỉ dừng ở những con số. Trong cuốn sách cùng tên, tác giả Andrew Ross Sorkin đã kỳ công tập hợp tài liệu, tham khảo các bản tin thời tiết, nhật ký, hồ sơ kiến ​​trúc, mọi tờ báo còn có thể tìm lại được và cả câu chuyện của những người đã vượt qua giai đoạn này để khắc họa sống động và chính xác về một thời điểm kinh hoàng của lịch sử.

Trong dàn nhân vật phong phú của cuốn sách, "Sunshine Charlie" Mitchell, người đứng đầu Ngân hàng National City tại New York, đã mang đến một nét đặc trưng riêng. Khi Mitchell bắt đầu sự nghiệp, National City đã là ngân hàng lớn nhất nước Mỹ. Khi ông thăng tiến trong sự nghiệp, National City cũng đồng thời lớn mạnh hơn, giúp rất nhiều khách hàng tìm hiểu về cổ phiếu vào thời điểm thị trường chứng khoán tăng trưởng gần gấp bốn lần chỉ trong hơn một năm.

Cuốn sách ra mắt ngày 14/10. Ảnh: Amazon.

Khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cố gắng kìm hãm đà tăng của thị trường chứng khoán vào đầu năm 1929, Mitchell tuyên bố National City sẽ cho khách hàng vay tiền trong trường hợp cần thiết để đảm bảo nhu cầu của khách hàng, đồng thời hạn chế được nhu cầu thanh khoản bằng tiền mặt và nguy cơ có thêm tiền đổ vào thị trường.

Hành động này không giúp giảm nhiệt thị trường một cách dài hạn. Thượng nghị sĩ Carter Glass của bang Virginia gọi hành động của Mitchell là một "cuộc nổi loạn" và đang cản trở nỗ lực của chính phủ nhằm ngăn chặn đầu cơ.

Khi thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ vào tháng 10/1929, Glass cho rằng là đó là do chủ nghĩa Mitchell. Charlie Mitchell sau đó bị yêu cầu điều trần trước ủy ban quốc hội về các hoạt động mua bán cổ phiếu đáng ngờ và những khoản thu nhập khổng lồ, đồng thời bị cáo buộc trốn thuế. Glass và nghị sĩ Henry Steagall, vốn là đối thủ của nhau tại Hạ viện, đã cùng bắt tay thúc đẩy dự luật mang tên họ nhằm hạ bệ National City cùng các ngân hàng khác liên quan tới đầu cơ chứng khoán.

Tuy nhiên, Mitchell không hoàn toàn là kẻ xấu như mọi người vẫn nghĩ. Tác giả Sorkin hé lộ sự thật rằng hành động của National City đã nhận được sự chấp thuận nội bộ của Cục Dự trữ liên bang Mỹ và chính quyền Mỹ cũng có trách nhiệm đáng kể với cuộc khủng hoảng này.

Mitchell cũng đã mất phần lớn tài sản cá nhân khi bảo vệ cổ phiếu của National City, mặc dù các đồng nghiệp nói với ông rằng ông không có nghĩa vụ phải làm như vậy. Mitchell sau đó đã thắng trong vụ kiện thuế. Nhiều nghiên cứu sau đó cũng cho thấy các ngân hàng có hoạt động đầu tư, chẳng hạn như National City, thậm chí còn ổn định hơn các ngân hàng truyền thống.

1929 không phải là năm tồi tệ nhất

Từ tài liệu của Sorkin, độc giả biết rằng chỉ số bình quân công nghiệp Dow Jones đã giảm 17% trong năm 1929. Nhưng vào năm 1920, chỉ số Dow Jones thậm chí còn giảm tới 33% và đó là khởi đầu cho đà bùng nổ thị trường chứng khoán chưa từng có.

Sau những đánh giá tổng thể, sự thật là sự sụp đổ của thị trường chứng khoán năm 1929 không phải là khởi đầu của cuộc Đại suy thoái. Mọi người thời đó cũng không tin như vậy. Vào năm 1929, câu chuyện hàng đầu của tờ New York Times không phải là diễn biến thị trường chứng khoán mà là chuyến bay của Richard Byrd đến Nam Cực.

Sau tháng 10/1929, thị trường chứng khoán Mỹ bắt đầu phục hồi trở lại và đến mùa xuân năm 1930, thị trường đã phục hồi gần 50%. Vụ sụp đổ thực sự là vào năm 1931, khi chỉ số Dow Jones giảm hơn 50%. Mãi về sau này, thế giới mới nhìn nhận năm 1929 như một bước ngoặt trong ký ức.

Mặc dù Sorkin có nêu vắn tắt rằng sự khủng hoảng tâm lý từ năm 1929 đã bước đầu dẫn đến cuộc Đại suy thoái, nhưng nguyên nhân, hay hậu quả kinh tế của vụ sụp đổ thị trường chứng khoán Mỹ năm đó không phải là trọng tâm trong cuốn sách của ông.

Trong lời bạt của cuốn sách, Sorkin nói rằng ông muốn "điểm lại diễn biến và kể sâu thêm về cuộc đời những con người" đã trải qua bi kịch. Ông chắc chắn đã hoàn thành được mục tiêu này, Wall Street Journal đánh giá.