Trong một hội nhóm thường xuyên chia sẻ về chuyện chi tiêu, một cô gái sinh năm 2003, sống tại TP.HCM bỗng khiến cả cõi mạng chú ý sau khi đăng tải bảng chi tiêu tháng của mình.
Theo đó, cô gái này cho biết bản thân mới ra trường, thu nhập hiện tại là khoảng hơn 12 triệu đồng/tháng. Ngoài ra, cô gái hiện vẫn sống chung cùng ba mẹ, không phải lo các khoản chi lớn như thuê nhà, điện nước, ăn uống,... do đó mọi chi tiêu chủ yếu sử dụng cho nhu cầu cá nhân.
Hiện mỗi tháng, cô gái này cũng tự tiết kiệm được 6 triệu đồng, tức 50% số thu nhập. Tuy nhiên vì có một số dự định khác trong tương lai, không muốn nhờ hỗ trợ của gia đình nên cô mong muốn được “chỉ giáo”, làm sao để tiết kiệm thêm từ 1 - 2 triệu đồng/tháng.
Song nhìn vào bảng chi tiêu này, không ít người vẫn cho rằng cô gái đang quá hoang phí.
Bảng chi tiêu của một cô gái sinh năm 2k3, sống chung với bố mẹ tại TP.HCM
Ở chung với bố mẹ, không mất tiền thuê nhà, điện nước, ăn uống phần lớn đã có sẵn,... với nhiều người đó chính là điều kiện “vàng” để tiết kiệm. Vì thế, khi bảng chi tiêu của một cô gái này, phản ứng đầu tiên của không ít người lại là… chê: “Ở nhà bố mẹ mà vẫn tiêu gần hết lương thì quá hoang”, “Tiết kiệm được 6 triệu nhưng chi tiêu thế kia là chưa hợp lý”, “Không mất tiền nhà, tiền ăn mà cũng hết 5 triệu/tháng?”,...
Nhìn kỹ hơn vào bảng chi tiêu, có thể thấy tổng chi hàng tháng rơi vào khoảng 11,3 triệu đồng. Con số này, xét riêng lẻ, không phải quá cao với đời sống đô thị. Vấn đề nằm ở cách mọi người nhìn vào từng khoản chi, đặc biệt là những khoản tưởng nhỏ nhưng gây nhiều tranh cãi. Trong đó, khoản chi 1,3 triệu đồng mỗi tháng cho đồ uống trở thành tâm điểm.
1,3 triệu đồng cho cà phê, trà sữa,... nếu nhìn tổng chi là con số đủ để khiến nhiều người giật mình. Nhưng nếu chia nhỏ, nó tương đương hơn 40.000 đồng mỗi ngày, vừa đúng giá một ly cà phê hoặc trà sữa phổ biến hiện nay. Với nhiều người trẻ, đó là khoản chi quen thuộc đến mức không còn được coi là “tiêu tiền”. Chính vì vậy, khi đặt con số này cạnh khoản tiết kiệm 6 triệu đồng, tranh cãi bắt đầu nổ ra: liệu đây là chi tiêu hợp lý cho bản thân, hay là dấu hiệu của việc tiêu hoang trong vỏ bọc “tự thưởng”?
Điểm mấu chốt khiến bảng chi tiêu này bị chê không nằm ở việc cô gái không biết tiết kiệm. Ngược lại, việc trích trước hơn một nửa thu nhập để gửi tiết kiệm cho thấy ý thức tài chính khá rõ ràng, đặc biệt với một người mới ngoài 20 tuổi. Nhưng chính điều đó lại tạo ra một nghịch lý quen thuộc: khi đã “làm đúng” ở phần tiết kiệm, những khoản chi nhỏ còn lại dễ được nới tay hơn.
Ảnh minh họa
Nhiều ý kiến cho rằng, đồ uống không đơn thuần là một món tiêu dùng, mà là một thói quen. Một thói quen lặp lại mỗi ngày, dễ hợp thức hóa bằng lý do đi làm mệt, cần tỉnh táo, cần thư giãn. Nhưng khác với bữa ăn hay tiền đi lại, đồ uống mang lại giá trị rất ngắn hạn. Nó biến mất chỉ sau vài phút, trong khi số tiền bỏ ra thì tích tụ theo tháng, theo năm. Và chính sự tích tụ âm thầm đó khiến nhiều người không nhận ra mình đang tiêu bao nhiêu cho một thói quen tưởng chừng vô hại.
Trong bối cảnh sống cùng gia đình, áp lực chi tiêu cho những nhu cầu thiết yếu gần như không còn. Điều này vô tình khiến những khoản “tự thưởng” trở thành chi phí thường xuyên. Khi không phải lo tiền nhà, tiền điện, tiền ăn, tâm lý chung là vẫn còn dư dả. Nhưng thực tế, tiền không mất đi vì những khoản lớn, mà hao hụt dần bởi những khoản chi nhỏ được lặp lại mỗi ngày.
Việc bảng chi tiêu này bị gắn mác “tiêu hoang” phản ánh một mâu thuẫn khác trong cách nhìn về tiền bạc. Một mặt, người trẻ được khuyến khích tiết kiệm, đầu tư, quản lý tài chính từ sớm. Mặt khác, khi họ vẫn dành ra tiền cho nhu cầu cá nhân, dù đã tiết kiệm đủ lớn, lại bị đánh giá là chi tiêu thiếu kiểm soát. Trong trường hợp này, nhiều người bỏ qua một thực tế quan trọng: sau khi tiết kiệm 6 triệu đồng, phần tiền còn lại không phải là “tiêu hết”, mà là được phân bổ cho sinh hoạt, đi lại, giao tiếp xã hội và chăm sóc bản thân.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa mọi khoản chi đều hợp lý tuyệt đối. Bảng chi tiêu này cho thấy một điểm mù phổ biến là kiểm soát rất tốt các khoản lớn, nhưng chưa thực sự đặt giới hạn cho các khoản nhỏ mang tính thói quen. Nếu khoản đồ uống giảm xuống còn khoảng 600 - 700 nghìn đồng mỗi tháng, tổng chi sẽ nhẹ đi đáng kể mà chất lượng sống không thay đổi quá nhiều. Nhưng vì đó là khoản chi không gây “đau ví” ngay lập tức, nên nó thường là thứ bị bỏ qua cuối cùng.
Song, một số ý kiến lại bênh vực cô gái cho rằng cuộc sống nếu không có quá nhiều áp lực hay gánh nặng về tài chính, vẫn có thể chi tiêu cho những sở thích cá nhân. Miễn sao có thể cân đối, phù hợp với thu nhập và các khoản chi khác. Ngoài ra, nếu cần thiết có thể điều chỉnh, thay đổi lại dần dần chứ không nhất thiết “cắt bỏ” ngay lập tức.
Câu chuyện của cô gái 2k3 vì thế không đơn thuần là đúng hay sai trong chi tiêu, mà là minh họa rõ ràng cho cách rất nhiều người trẻ đang quản lý tiền. Tiết kiệm có, kỷ luật có, nhưng vẫn tồn tại những thói quen nhỏ khiến tổng chi luôn chạm trần thu nhập.
Dẫu vậy, tiêu hoang hay không, cuối cùng vẫn phụ thuộc vào mục tiêu tài chính của mỗi người. Với người ưu tiên tích lũy, 1,3 triệu cho đồ uống có thể là nhiều nhưng với người coi trải nghiệm và sự thoải mái mỗi ngày là một phần của chất lượng sống, đó lại là khoản chấp nhận được, nhất là khi vẫn duy trì được mức tiết kiệm đều đặn.
Nhìn chung, chi tiêu không có đúng, sai tuyệt đối, mà phụ thuộc vào thu nhập, hoàn cảnh sống và giá trị mỗi người theo đuổi. Quan trọng nhất không phải là tiêu bao nhiêu, mà là hiểu rõ mình đang tiêu cho điều gì và liệu điều đó có phù hợp với kế hoạch dài hạn của bản thân hay không.
Hoặc