Mỗi mùa tuyển sinh, người ta lại thấy xuất hiện những danh sách nghề dễ thất nghiệp, ngành học hết thời hoặc ra trường không ai tuyển. Trên mạng xã hội, sinh viên các ngành này thường bị gắn mác học để thất nghiệp. Nhiều cái tên quen thuộc năm nào cũng góp mặt, khiến không ít người trẻ chùn bước khi lựa chọn ngành học.
Vậy đâu là những ngành đang bị “gắn thẻ đỏ” vì nguy cơ thất nghiệp? Và liệu chuyện ấy có thật sự đáng lo như lời đồn?
1. Quản trị kinh doanh
Quản trị kinh doanh là ngành có số lượng sinh viên đăng ký nhiều trong suốt nhiều năm qua. Tuy nhiên, chính vì quá phổ biến nên nhiều nhà tuyển dụng bắt đầu chán những ứng viên ra trường mà không có kỹ năng thực chiến. Nếu chỉ tốt nghiệp với điểm trung bình, không có kinh nghiệm làm việc thực tế, không biết dùng công cụ số hay phân tích dữ liệu, bạn rất dễ rơi vào nhóm thất nghiệp ẩn, tốt nghiệp xong mà vẫn chưa xin được việc, hoặc phải làm trái ngành.
Tuy vậy, ngành này không thiếu cơ hội nếu bạn thật sự nghiêm túc học hỏi, biết tập trung vào chuyên ngành cụ thể như marketing số, logistics, phân tích tài chính hoặc quản lý dự án. Nguy cơ thất nghiệp đến không phải vì ngành học, mà vì quá nhiều người chọn nhưng không ai đào sâu.
Quản trị kinh doanh là ngành được các bạn học sinh quan tâm. (Ảnh minh họa)
2. Quan hệ quốc tế
Với cái tên nghe “sang chảnh” và hình ảnh làm việc tại đại sứ quán, tổ chức quốc tế hoặc đi công tác nước ngoài, Quan hệ quốc tế là ngành khiến nhiều bạn trẻ mơ mộng. Nhưng thực tế không như tưởng tượng. Ngành học này đòi hỏi kỹ năng ngôn ngữ rất cao, tư duy phân tích sắc bén và cả hiểu biết sâu rộng về chính trị, luật pháp, kinh tế toàn cầu. Nếu không đáp ứng được những điều đó, sinh viên có thể tốt nghiệp mà chưa rõ mình sẽ làm gì.
Cạnh tranh cao, cơ hội tuyển dụng ít, yêu cầu đầu vào gắt gao, đây là những yếu tố khiến Quan hệ quốc tế bị xếp vào nhóm ngành dễ thất nghiệp. Tuy nhiên, nếu có thêm kỹ năng truyền thông, làm nội dung quốc tế hoặc năng lực ngoại giao kết hợp với ngoại ngữ tốt bạn vẫn có thể tìm được hướng đi riêng.
3. Công nghệ sinh học
Nhiều năm trước, công nghệ sinh học từng được dự đoán là ngành học của thế kỷ 21, đặc biệt sau đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, ở Việt Nam, ngành này vẫn gặp khó vì thiếu hệ sinh thái ứng dụng thực tiễn. Các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ sinh học chưa phát triển đủ mạnh để tạo ra nhu cầu tuyển dụng lớn.
Không ít sinh viên học xong công nghệ sinh học phải làm trái ngành, chuyển sang dạy học, hoặc học thêm chuyên môn khác để đi làm. Ngành này không “chết”, nhưng có thể chưa dành cho số đông, nhất là khi bạn không thật sự đam mê nghiên cứu hay không muốn đi du học, học cao hơn.
4. Thiết kế đồ họa
Thiết kế đồ họa là ngành hấp dẫn vì tính sáng tạo, được làm việc với thương hiệu, quảng cáo, thời trang, game… Tuy nhiên, đây cũng là ngành có tốc độ đào thải rất cao. Mỗi năm, hàng chục nghìn sinh viên ngành này tốt nghiệp, trong khi công việc ổn định thì không đủ chỗ cho tất cả.
Nhiều bạn theo học vì thấy “nghệ” mà không rèn luyện tư duy thiết kế, thiếu kỹ năng kỹ thuật, yếu khả năng trình bày ý tưởng hoặc không chịu cập nhật xu hướng. Cộng thêm sự cạnh tranh gay gắt với AI và công cụ thiết kế tự động, những ai không có chất riêng rất dễ bị thay thế. Nghề này không hề dễ thất nghiệp nhưng lại dễ bị vượt mặt nếu bạn đi chậm dù chỉ một bước.
Các ngành nghề đang phải thay đổi để thích nghi với thời cuộc.
5. Tâm lý học
Sức khỏe tinh thần ngày càng được quan tâm, khiến tâm lý học trở thành ngành học thời thượng. Nhưng để hành nghề tâm lý không hề đơn giản. Ở Việt Nam, hệ thống đào tạo vẫn còn mới, hành lang pháp lý chưa hoàn chỉnh, khiến sinh viên ra trường khó xin được công việc đúng chuyên ngành.
Chưa kể, nghề này đòi hỏi đào tạo chuyên sâu sau đại học, có giấy phép hành nghề, kiến thức liên ngành và cả bản lĩnh tâm lý cực cao. Rất ít người có thể hành nghề độc lập sau khi học xong đại học. Vậy nên, không ít sinh viên tâm lý học ra trường làm nhân sự, giáo dục hoặc truyền thông những công việc liên quan nhưng không đúng chuyên môn.
Không có nghề nào thất nghiệp, chỉ có cách tiếp cận cũ kỹ và tâm lý ỷ lại
Thực chất, không ngành nghề nào thật sự "bị xóa sổ". Chỉ có sự thay đổi của thị trường khiến từng ngành buộc phải thích nghi. Những người chỉ học để có bằng, không rèn kỹ năng, thiếu định hướng và ngại cập nhật sẽ bị bỏ lại phía sau bất kể học ngành nào.
"Thẻ đỏ" chỉ là lời cảnh báo rằng: đừng chọn ngành vì nghe tên hay, cũng đừng học cho có. Muốn sống được với nghề, bạn cần chuẩn bị tư duy dài hạn, chấp nhận thay đổi liên tục và không ngừng làm mới bản thân. Đôi khi, điều quyết định bạn có thất nghiệp hay không không nằm ở tấm bằng đại học, mà nằm ở chính thái độ học tập và khả năng hành nghề sau tốt nghiệp.
Hoặc