Ở tuổi ngoài 70, NSND Tiến Đạt vẫn là gương mặt quen thuộc với khán giả truyền hình Việt Nam. Ông nổi tiếng qua những vai phản diện mưu mô, đê tiện trong Chạy án, Tuổi thanh xuân 2, Đứng trước một công trình, Cô gái nhà người ta, Thương ngày nắng về… Sự “đểu cáng” đã trở thành thương hiệu trên màn ảnh, khiến khán giả vừa sợ vừa ghét nhưng ngoài đời ông lại hiền lành, dí dỏm và tràn đầy năng lượng.
NSND Tiến Đạt.
- Cuộc sống hiện tại của ông ra sao?
Mỗi sáng, tôi dậy sớm đạp xe 20-25 km quanh khu Hoàng Diệu - Nguyễn Tri Phương. Sau đó, tôi đi cà phê với những người bạn cùng sở thích, trò chuyện đủ thứ trên đời. Trưa về ăn cơm, chiều online xem tin tức, xem YouTube, đặc biệt các chương trình nghệ thuật để tham khảo. Cuộc sống hưu trí nhẹ nhàng, tự tại.
Gia đình tôi "tam đại đồng đường". Vợ chồng tôi sống cùng con trai, con dâu và hai cháu (một cháu học đại học, một học lớp 10) trong căn nhà 5 tầng tại Ngõ Trạm, phố cổ Hà Nội. Mỗi người một tầng rộng 60-70 m² nên đôi khi cả tuần không gặp nhau. Điều tôi giữ vững là không bao giờ can thiệp chuyện vợ chồng của con, chỉ góp ý khi cần, nhờ vậy gia đình luôn hòa thuận.
Sau khi nghỉ hưu, tôi dành nhiều thời gian cho thú chơi âm thanh - đam mê lớn nhất, bền bỉ nhất từ trước tới nay.
- Thú chơi này chắc hẳn “ngốn” của ông không ít tiền?
Đúng vậy, nhưng đã đam mê người nhiều tiền hay ít tiền đều giống nhau. Người Hà Nội chơi âm thanh rất đa dạng: từ loa toàn dải, ampli đèn cổ cho đến thiết bị số hiện đại. Mỗi người tìm cho mình thứ âm thanh mê hoặc lòng người. Tôi được các anh em trong giới bầu làm Chủ tịch Hội Audio Hà Nội.
Có bạn của tôi còn bán cả bàn ghế để mua ampli để rồi ngồi bệt như người Nhật. Nhưng thú chơi này cho tôi cảm xúc đặc biệt - được nghe lại vô số dòng nhạc, từ nhạc thời tuổi nhỏ, nhạc cách mạng đến giao hưởng, lãng mạn.
- Ông vẫn làm thêm nghề may để có tiền nuôi thú chơi âm thanh?
Tôi nghỉ may vài năm rồi. Gia đình tôi vốn có truyền thống may đo, từng có tiệm may nổi tiếng phố Lê Thái Tổ. Bố tôi từng dặn: "Nghề diễn có lúc đứt gánh, phải có nghề nuôi sống mình". Nhờ nghề may, tôi có thêm thu nhập để nuôi đam mê nghệ thuật.
Nghề may cho tôi sự chỉn chu, chính xác từng centimet. Nghệ thuật lại là "2 cộng 2 bằng 8", sáng tạo, phóng khoáng. Hai thứ tưởng mâu thuẫn nhưng lại bổ trợ cho nhau rất tốt.
- Dành nhiều thời gian cho thú chơi như vậy, vợ ông có ghen?
Có chứ! Bà xã dỗi hoài vì thấy tôi suốt ngày ngồi lỳ trong phòng nghe và ngắm thiết bị hoặc lại tụ tập nhóm cùng sở thích. Có lúc bà ấy bảo: "Ông khỏi cần ăn cơm, nghe âm thanh chắc cũng no rồi" (cười).
- Đó là lý do ông ít đi đóng phim sau nghỉ hưu?
Đóng phim truyền hình tốn nhiều thời gian, tôi lại không thể rời Hà Nội lâu nên đành từ chối nhiều lời mời.
- Sau cả thanh xuân đóng vai phản diện, bây giờ ông có kén vai?
Tất nhiên là có! Trẻ thì "bán danh mua nghiệp" còn giờ phải biết mình muốn gì. Tôi hiểu rõ khả năng của bản thân: đóng được cả vai tốt lẫn vai xấu nhưng tốt hay xấu không nằm ở hình thức mà ở nội tâm.
Với vai ác, tôi luôn đào sâu để tìm nét riêng. "Khẩu Phật tâm Xà" - miệng hiền nhưng tâm độc mới là cái ác thật sự của đời sống. Còn người tốt phải từ tâm và hành động. Tôi khao khát thể hiện điều đó và tin mình làm được.
Quan điểm của tôi vai nào cũng phải làm đến tận cùng. Làm hết sức mà không có huy chương hay không nổi bật thì đành chịu. Dù toàn đóng vai ác, đến giờ chẳng ai chửi tôi cả, ai cũng quý.
- Con trai ông có theo nghệ thuật?
Ngày nhỏ cháu cũng thích nghệ thuật, 15 tuổi từng đi lồng tiếng thử. Nhưng một lần cháu kể chuyện trong khi những người xung quanh dửng dưng cười. Tôi bảo ngay: "Nghệ thuật là trời cho. Bao giờ con kể mà cả phòng cười ngặt nghẽo còn con vẫn tỉnh bơ thì mới theo được". Sau câu nói thật lòng đó, con tôi từ bỏ ý định theo nghiệp diễn.
Hiện con trai tôi là Phó Vụ trưởng Vụ Đông Nam Á (Bộ Ngoại giao). Con dâu là Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội (Ban Chính sách Chiến lược Trung ương).
- Ông có tiếc nuối điều gì trong sự nghiệp?
Tôi may mắn và thuận lợi trong cuộc sống. Danh hiệu NSND là kết quả của sự phấn đấu, không phải chuyện tự nhiên mà có. Người Hà Nội có lòng tự trọng, không đi "cười duyên với giám khảo" bao giờ để xin huy chương, làm danh hiệu.
Sự nghiệp của tôi khá bằng phẳng, chưa từng vấp váp. Tôi biết cách kiểm soát cảm xúc, bước ra khỏi sân khấu là trở lại đời thường nhẹ nhàng. Bây giờ, mục tiêu duy nhất của tôi là phải thật khỏe để tận hưởng cuộc sống.
NSND Tiến Đạt trong "Thương ngày nắng về":
Hoặc