Phát hiện loài cây hút 'vàng xanh' từ đất, láng giềng Việt Nam liền huy động công nghệ cao để khai thác

Cây "siêu tích tụ" niken - Vàng xanh của thế kỷ 21

Theo một bài đăng tải trên tạp chí Botanical Studies vào ngày 27/3/2018, tại vùng núi Kinabalu (Sabah, Malaysia), các nhà khoa học đã phát hiện ra loài cây quý hiếm Phyllanthus rufuschaneyi với khả năng đặc biệt: hút và tích tụ niken (Ni) – một loại kim loại quý giá trong ngành công nghiệp hiện đại. Loài cây này nhanh chóng thu hút sự chú ý bởi tiềm năng khai thác kim loại từ thực vật (phytomining), một phương pháp bền vững đang được nhiều quốc gia nghiên cứu.

Tại Malaysia, các nhà khoa học đã phát hiện ra loài cây quý hiếm với khả năng đặc biệt: hút và tích tụ niken. (Ảnh: Nikkei Asia)

Niken hiện là thành phần quan trọng trong sản xuất thép không gỉ và đặc biệt là trong pin lithium-ion dành cho xe điện. Khi xu hướng chuyển đổi sang năng lượng sạch đang diễn ra mạnh mẽ, niken trở thành yếu tố cốt lõi trong ngành công nghiệp năng lượng.

Theo dự đoán, nhu cầu niken toàn cầu sẽ tăng gấp đôi vào năm 2040, chủ yếu do sự phát triển của xe điện. Trong bối cảnh đó, phát hiện cây Phyllanthus rufuschaneyi đã tạo ra hy vọng lớn về một nguồn cung niken bền vững, giảm sự phụ thuộc vào các mỏ truyền thống.

Phyllanthus rufuschaneyi được tìm thấy trong môi trường đất nghèo dinh dưỡng nhưng giàu niken. (Ảnh: Botanical Studies)

Phyllanthus rufuschaneyi được tìm thấy trong môi trường đất nghèo dinh dưỡng nhưng giàu niken, đặc biệt là các khu vực serpentinite (khu vực địa chất có đất đá Serpentin). Loài cây này có khả năng tích tụ niken ở mức cao trong lá và mô sống. Lá và cành cây chứa hàm lượng niken cao đến mức có thể được sử dụng như "quặng sinh học" sau khi thu hoạch và đốt.

Theo nghiên cứu của các chuyên gia, loài cây này có khả năng phát triển nhanh chóng, tái sinh mạnh mẽ sau khi thu hoạch, giúp duy trì liên tục quá trình hấp thụ niken. Điều này tạo ra lợi thế rõ rệt khi so với các phương pháp khai thác truyền thống.

Malaysia dùng công nghệ cao để khai thác niken từ loài cây quý

Malaysia đã triển khai công nghệ cao để khai thác niken từ loài cây Phyllanthus rufuschaneyi thông qua phương pháp agromining (khai thác kim loại bằng cây trồng). Đây là một hướng đi bền vững, thân thiện với môi trường, được thực hiện chủ yếu tại bang Sabah, nơi loài cây này sinh trưởng tự nhiên trên các vùng đất serpentinite giàu niken.

Việc trồng Phyllanthus rufuschaneyi trên diện tích lớn tại Sabah có thể đạt sản lượng niken đáng kể. (Ảnh: Bernama)

Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Botanical Studies, Phyllanthus rufuschaneyi được xác định là một trong những loài cây tích tụ niken mạnh nhất, với hàm lượng niken trong lá lên đến 2,8% trọng lượng khô và trong mô phloem đạt 1,8% . Những đặc điểm này khiến loài cây trở thành ứng viên lý tưởng cho công nghệ agromining.

Một nghiên cứu khác trên ScienceDirect đã chỉ ra rằng việc trồng Phyllanthus rufuschaneyi trên diện tích lớn tại Sabah có thể đạt sản lượng niken đáng kể, mở ra tiềm năng thương mại cho phương pháp này .

Quy trình khai thác niken bằng agromining

Quy trình agromining với Phyllanthus rufuschaneyi bao gồm các bước:

Tro thu được từ quá trình đốt có thể chứa đến 25% niken, tương đương với quặng niken chất lượng cao .

Hàm lượng niken trong lá cây Phyllanthus rufuschaneyi lên đến 2,8% trọng lượng khô và trong mô phloem đạt 1,8% . (Ảnh: The Rakyat Post)

Agromining không chỉ cung cấp nguồn niken bền vững mà còn giúp cải tạo đất và giảm thiểu ô nhiễm môi trường so với khai thác mỏ truyền thống. Phương pháp này cũng tạo cơ hội kinh tế cho cộng đồng địa phương thông qua việc phát triển nông nghiệp kim loại.

Với những thành công ban đầu tại Malaysia, agromining bằng Phyllanthus rufuschaneyi đang được xem là mô hình mẫu cho các quốc gia khác có điều kiện địa chất tương tự, bao gồm cả Việt Nam.

Malaysia đã triển khai công nghệ cao để khai thác niken từ loài cây Phyllanthus rufuschaneyi thông qua phương pháp agromining. (Ảnh: The Rakyat Post)

Việt Nam có điều kiện tự nhiên tương tự Malaysia, với nhiều vùng đất serpentinite tại Tây Nguyên và Đông Bắc. Tuy nhiên, đến nay, vẫn chưa có dự án phytomining quy mô lớn nào được triển khai.

Theo các chuyên gia, nếu có chiến lược nghiên cứu và ứng dụng công nghệ phù hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể khai thác nguồn niken bền vững mà không cần đầu tư vào các mỏ quy mô lớn, giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Tổng hợp