Gia vị được nhắc tới là: Ớt Aji Charapita, giống ớt bản địa quý hiếm của rừng mưa Amazon (tại Peru), được mệnh danh là "Mẹ của những loại ớt".
Ớt Aji Charapita trái nhỏ li ti như hạt đậu, tròn và vàng óng khi chín. Thuộc nhóm Capsicum chinense cùng họ với ớt Habanero, loại ớt này không chỉ nổi bật về kích thước nhỏ mà còn mang hương thơm đặc trưng, vị trái cây nhiệt đới và độ cay 30.000–50.000 SHU.
Với những đặc tính độc đáo này, Aji Charapita từng được bán với giá 20.000–25.000 USD/kg, trở thành một trong những loại ớt đắt nhất hành tinh. Thậm chí, có thời điểm giá bán loại ớt này trên thế giới lên tới 35.000 USD/kg, tương đương 923.440.000 đồng/kg (gần 1 tỷ đồng cho 1 kg ớt!).
Cây Aji Charapita dạng bụi thấp, sai trái nhưng khó trồng theo quy mô lớn và thu hoạch hoàn toàn bằng tay. Trong ẩm thực Peru, ớt thường được dùng nguyên trái cho các món hải sản, và chỉ cần 1–2 quả cũng đủ tạo nên mùi thơm nổi bật.
Ớt Aji Charapita.
Loại ớt này được những người nghiện ớt và các đầu bếp tại các khách sạn 5 sao săn lùng như một gia vị cao cấp, dù chưa phổ biến ở nhiều quốc gia phương Tây.
Ở Việt Nam, một số nông dân đã trồng thành công giống ớt Aji Charapita, trong đó có anh Lê Tiến Dũng ở Lâm Đồng.
Chia sẻ với Báo Thanh Niên, anh Dũng cho biết, giống ớt Aji Charapita xuất hiện ở Việt Nam từ năm 2012. Nhưng phải 8 năm sau, giống ớt này mới tạo nên cơn sốt.
Theo anh Dũng, để ớt Aji Charapita khi trồng ở Việt Nam có thể sinh trưởng, phát triển tốt nhất, cho hoa, trái nhiều, trái đạt chất lượng, hàm lượng dinh dưỡng đảm bảo như trồng ở Peru thì nên mua cây giống đảm bảo chất lượng để trồng, chứ không thể trồng bằng hạt lấy từ quả ớt.
Thông tin trên báo Lao động năm 2022, anh Đậu Văn Cường, tại thành phố Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông (cũ), đã thành công trong việc di thực loại ớt này, trồng hơn 10.000 cây trên diện tích thử nghiệm. Giá bán tại Việt Nam dao động 1.000–1.700 USD/kg khô (tương đương 25–40 triệu đồng/kg).
Anh Cường chia sẻ, với truyền thống nông nghiệp và kiến thức chuyên môn về nông lâm nghiệp, anh đã quyết tâm nghiên cứu và thử nghiệm. Kết quả cho thấy cây phát triển tốt, phù hợp với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng của vùng.
Cơ hội phát triển bền vững
Phát triển ớt Aji Charapita tại Việt Nam mở ra cơ hội lớn cho nông nghiệp giá trị cao. Với đặc tính thích nghi tốt ở khí hậu nóng ẩm, giống ớt này có thể trồng tại nhiều vùng như Tây Nguyên, Nam Trung Bộ hay Đồng bằng sông Cửu Long.
Tuy nhiên, để đạt chất lượng tương đương giống bản địa Peru, cần áp dụng mô hình bền vững, kiểm soát nguồn giống, quy trình canh tác và tiêu chuẩn sau thu hoạch.
Aji Charapita trồng thành công tại Việt Nam.
Việt Nam có thể áp dụng các mô hình nông nghiệp hữu cơ, dùng phân bón sinh học, trồng xen canh và tối ưu tưới nhỏ giọt để giảm chi phí, bảo vệ đất và giúp cây phát triển ổn định. Công nghệ nhà màng, ươm cây giống chuẩn hóa và hệ thống truy xuất nguồn gốc sẽ nâng giá trị sản phẩm, tạo niềm tin cho thị trường.
Ngoài ra, liên kết doanh nghiệp – hợp tác xã – nông dân là yếu tố then chốt để ổn định đầu ra, phát triển các sản phẩm từ ớt tươi, khô đến bột và dầu ớt cao cấp. Nếu được đầu tư bài bản, Aji Charapita có thể trở thành cây trồng đặc sản mới, mang lại thu nhập cao cho nông dân Việt Nam và góp phần đa dạng hóa nông nghiệp bền vững, đồng thời đưa gia vị đắt nhất hành tinh này đến gần hơn với thị trường trong nước.
Hoặc