* Dưới đây là tâm sự của một người đàn ông tên Lý Kiến Quân (Trung Quốc).
Năm 1996, tôi thi đỗ đại học. Ở ngôi làng nhỏ hẻo lánh của tỉnh Hà Nam khi ấy, việc một người đỗ đại học là chuyện hiếm như sao rơi. Ba mẹ tôi mừng đến phát khóc, nhưng niềm vui ngắn chẳng tày gang, chưa kịp mừng rỡ, gia đình tôi đã phải đối diện với một áp lực khác. Tờ giấy báo nhập học đặt trước mặt tôi, nhưng khoản học phí 1000 tệ (khoảng 3,6 triệu đồng) lại giống như một bức tường sừng sững không thể vượt qua.
Gia đình tôi làm nông, quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, thu nhập chẳng đủ lo cái ăn. Nhà còn nợ tiền phân bón, tiền giống. Suy đi tính lại, cha mẹ tôi bảo: "Hay là sang nhà cậu con vay. Cậu làm ăn buôn bán, chắc có thể giúp".
Tôi ôm hy vọng ấy, tìm đến nhà cậu ruột. Cậu nhìn tôi, nghe tôi nói xong thì thở dài: "Không phải cậu không muốn giúp, nhưng giờ cửa hàng cũng đang xoay vốn, cậu không đủ tiền". Tôi biết đó là cách từ chối khéo, bởi người làng đều biết cậu sống dư dả.
Tôi về nhà, buồn đến mức không ăn nổi bữa tối. Nhưng tối hôm đó, trong lúc cả nhà tôi chìm trong nỗi lo, tiếng gõ cửa gấp gáp bỗng vang lên. Trưởng thôn đứng trước cửa, gọi tôi theo ra sân đình. Theo chân trưởng thôn, tôi đã nhìn thấy cảnh tượng mà đến giờ vẫn không thể nào quên. Dưới ánh đèn vàng mờ, từng người hàng xóm bước đến trước mặt tôi, họ rút trong túi ra mấy tờ tiền nhàu, có người gói trong giấy báo, có người buộc bằng sợi dây thừng nhỏ.
Bác thợ nề trước giờ đám trẻ trong làng vẫn sợ vì khuôn mặt có phần "dữ tợn" lẳng lặng đưa cho tôi 10 tệ, nói: "Cháu cứ cầm đi học, bác không biết chữ, nhưng bác muốn làng này có người biết chữ". Bác vừa đi, một bà cụ lưng còng dúi vào tay tôi 5 tệ, run run bảo: "Bà chẳng có gì, chỉ mong sau này cháu thành người". Cứ thế, từ những khoản nhỏ xíu, cả làng gom được trọn 1000 tệ cho tôi chỉ trong một đêm.
Ngày lên đường nhập học, cả làng tiễn tôi ở đầu con đường đất đỏ. Tôi vừa cảm động vừa thấy nặng lòng, bởi trong túi mình là niềm hy vọng của biết bao người. Tôi tự nhủ: "Sau này nhất định quay về, trả lại từng chút ân tình này".
20 năm sau, tôi trở thành kỹ sư rồi giữ vị trí quản lý ở một công ty lớn. Cuộc sống ổn định, gia đình hạnh phúc mỹ mãn, tôi quyết định thực hiện lời hứa năm xưa. Tôi trở về làng, bỏ tiền xây lại ngôi trường cấp hai đã cũ kỹ, tường bong tróc, bàn ghế xiêu vẹo. Tôi lập quỹ học bổng cho con em nghèo và giúp sửa lại trạm y tế, mua thêm thiết bị chữa bệnh.
Ngày khánh thành trường, tôi mời tất cả người trong làng đến dự. Khi tôi bước lên sân khấu, dưới hàng ghế đầu là những gương mặt quen thuộc, có người tóc đã bạc trắng, có người phải chống gậy mới đến được. Tôi nhìn xuống, thấy bác thợ nề ngày nào giờ đã gần 80, bà cụ lưng còng năm xưa nay phải ngồi xe lăn. Tôi nghẹn giọng nói: "Hồi đó, mọi người đã chung tay để một đứa trẻ nghèo được đi học. Hôm nay, đứa trẻ ấy đã quay về, để tất cả con cháu trong làng đều có cơ hội học hành tốt hơn".
Nhiều người bật khóc. Có người nắm tay tôi run run: "Chúng tôi chỉ nghĩ giúp cháu đi học, ai ngờ lại được nhận ơn lớn thế này". Tôi lắc đầu: "Đây không phải ơn đâu ạ. Đây là món nợ cháu mang 20 năm, hôm nay mới trả được một phần".
Giáo dục đã thay đổi tôi, nhưng điều làm tôi trưởng thành thật sự là tình người mà tôi nhận được từ chính nơi nghèo nhất, lam lũ nhất. Tôi hiểu rằng, khi bạn được nâng lên từ bàn tay của người khác, trách nhiệm của bạn là quay lại nâng đỡ người khác. Bởi một người được học không chỉ thay đổi số phận của chính mình, mà có thể mở ra tương lai mới cho cả một cộng đồng.
Hoặc