Bán cà phê, trà đá vỉa hè có phải đăng ký hộ kinh doanh và nộp thuế?

Tuân thủ quy định thuế là nghĩa vụ và trách nhiệm của hộ, cá nhân kinh doanh. Ảnh minh họa: Thuỵ Trang.

Theo Nghị định 01/2021/NĐ-CP, nhóm đối tượng không phải đăng ký hộ kinh doanh (trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện) bao gồm: Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối; những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp (Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương).

Ngược lại, đối với các hoạt động kinh doanh ổn định, thường xuyên như bán tạp hóa, bán rau thịt, bán phở, bún, miến... vẫn phải đăng ký hộ kinh doanh theo quy định. Nếu không đăng ký thành lập hộ kinh doanh trong những trường hợp phải đăng ký theo quy định, người vi phạm sẽ bị phạt tiền 5-10 triệu đồng.

Đáng chú ý, việc đăng ký hộ kinh doanh đồng nghĩa với nghĩa vụ đóng thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Đối với hoạt động bán buôn, bán lẻ các loại hàng hóa (trừ giá trị hàng hóa đại lý bán đúng giá hưởng hoa hồng), mức thuế suất thuế giá trị gia tăng là 1%, thuế thu nhập cá nhân là 0,5%.

Theo quy định hiện nay, với những hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm sẽ được miễn hoàn toàn thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. Từ ngày 1/1/2026, ngưỡng doanh thu được miễn thuế sẽ nâng lên dưới 200 triệu đồng/năm (tương đương doanh thu dưới 16,67 triệu đồng/tháng).

Trường hợp những người bán trà đá vỉa vè, bơm vá xe có hoạt động kinh doanh mà doanh thu một năm dưới 200 triệu đồng, tương đương dưới 16,67 triệu đồng/tháng sẽ không phải nộp thuế cũng như làm các thủ tục về kê khai, khấu trừ thuế.

Về cách tính thuế, đối với nhóm cá nhân, hộ kinh doanh đang có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm đến dưới 1 tỷ đồng/năm, từ nay tới cuối năm 2025 vẫn áp dụng cách tính thuế cũ (thuế khoán) nhưng Cục Thuế khuyến khích nhóm này chủ động chuyển đổi sang hình thức kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế.

Vì từ ngày 1/1/2026, phương pháp thuế khoán sẽ chính thức bị xóa bỏ. Thay vào đó, tất cả hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu thực tế từ 200 triệu đồng/năm trở lên sẽ phải kê khai và nộp thuế theo doanh thu thực tế.

Để thuận lợi cho người dân, từ ngày 1/7, dự thảo nghị định đã bổ sung quy định về đăng ký hộ kinh doanh trên môi trường điện tử.

Theo đó, chủ hộ kinh doanh hoặc người được ủy quyền có thể thực hiện thủ tục đăng ký trên hệ thống thông tin về đăng ký hộ kinh doanh. Chủ hộ kinh doanh sử dụng tài khoản định danh điện tử theo quy định để đăng ký hộ kinh doanh trên môi trường điện tử.

Thực tế trong những ngày đầu áp dụng quy định thuế mới, một số cơ sở kinh doanh trước đây cho phép thanh toán chuyển khoản nhưng nay chỉ nhận tiền mặt, hoặc yêu cầu khách hàng chuyển khoản với nội dung mập mờ hoặc tăng giá khi khách lựa chọn thanh toán bằng phương thức này.

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực II (TP.HCM) cho biết hiện tượng này chỉ xảy ra ở một số ít hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Nguyên nhân có thể xuất phát từ việc các hộ chưa nắm đầy đủ thông tin về chủ trương của Nhà nước hoặc còn e ngại về nghĩa vụ kê khai, nộp thuế.

Dù hiện chưa có quy định xử phạt cụ thể với hành vi từ chối thanh toán không tiền mặt, ông Dũng cho rằng điều này đi ngược lại chủ trương lớn của Đảng và Chính phủ là thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, tiến tới nền kinh tế số và minh bạch hóa giao dịch.

Bên cạnh đó, lãnh đạo Chi cục Thuế khu vực II nhấn mạnh bất kể giao dịch thực hiện qua hình thức tiền mặt hay chuyển khoản, hộ kinh doanh cũng phải xuất hóa đơn và thực hiện nghĩa vụ kê khai, nộp thuế đầy đủ.

Ông Dũng nhấn mạnh cơ quan thuế hiện đã được trang bị nhiều công cụ hiện đại để theo dõi, giám sát và hậu kiểm, có thể đối chiếu dữ liệu giữa đầu vào và đầu ra, từ đó phát hiện dấu hiệu bất thường như doanh thu bán ra thấp không tương xứng với giá trị hóa đơn đầu vào hay chi phí vượt quá mức khoán thuế.

Trong trường hợp phát hiện hành vi trốn thuế, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật.